U krajnjem zapadnom uglu platoa Gornjega grada Beogradske tvrđave nalazi se svima poznat spomenik Pobednik, rad vajara Ivana Meštrovića i simbol Beograda. Iako se možda ne sviđa svima, i možda malo odskače od ostatka tvrđave, definitivno je postao predstavnik Beograda i mesto koje nijedan turista, nijedna ekskurzija ili stanovnik Beograda ne zaobiđe. Izgleda prelepo iz kog god ugla ga posmatrate, u bilo koje doba godine ili bilo koje doba dana. Iako je svima poznat, mislimo da mu ipak treba posvetiti još malo pažnje, iako je svakog dana ima više nego dovoljno.
Visok je 14 metara, a čine ga bronzana figura muškarca sa orlom u levoj ruci i spuštenim mačem u desnoj. Spušten mač, okrenut na dole, u ruci snažne muške figure predstavlja simbol mira i miroljubivosti, ali je ipak spreman da reaguje na potencijalni napad, dok mu je u drugoj ruci orao. Iako su postojale dileme da li u levoj ruci Pobednik drži goluba, sokola ili orla, postoje spisi koji potvrđuju da je u pitanju orao. Postament je od kamena, a skulptura je urađena u čast desetogodišnjice proboja Solunskog fronta 7.-8. oktobra 1928. godine.
Međutim, spomenik koji mnogi smatraju osnovnim simbolom Beograda – Pobednik, nimalo lako nije stigao na mesto na kome se sada nalazi i na kome mu se svi dive, niti mu je prvobitno mesto bilo baš tu namenjeno.
Izrada i podizanje spomenika trajali su od 1913. do 1928. godine, kada gradski čelnici Beograda donose odluku da se pobeda u Prvom balkanskom ratu obeleži podizanjem spomenika, odnosno česme/fontane. Tada Terazijski trg nazivaju Trg prestolonaslednika Aleksandra, a odlučuju da na sredini trga bude postavljena ogromna kamena fontana (izgleda da smo uvek voleli fontane 🙂 ). Tada je predsednik Opštine (Beograd je tada bio jedna opština) Ljuba Davidović izvestio Meštrovića o ovom planu i prvi nacrti spomenika posvećeni pobedi u balkanskim ratovima su bili gotovi za par meseci.
Sama fontana je bila zamišljena sa četiri lava koja bi na leđima nosili ovalni bazen, a iz nje bi se izdizao mermerni stub na kojem bi se nalazio Pobednik, kao predstavnik trijumfalnih bitaka, stuba na kojoj stoji figura sa pedeset bronzanih maski, kamene šolje sa dvadeset maski i četiri kamena lava koji nose šolju, a trebalo je da nosi naziv „Alegorija“.
Meštrović tada seli svoj atelje u Beograd, a radio je u suterenu Osnovne Škole kod Saborne crkve, jer je ona imala dovoljno visok plafon za ogromnog Pobednika. Taman kada su radovi bili u punom jeku, izbija Prvi svetski rat, Meštrović napušta Beograd i skoro svi radovi su stali. Za vreme okupacije, sve ove osim figure Pobednika i lavovskih maski, koji su bili na livenju, potpuno su bile uništene.
Nakon završetka Prvog svetskog rata, ponovo je pokrenuta ideja o podizanju fontane na Terazijama, ali s obzirom na ograničena finansijska sredstva, plaćeno je samo livenja figure Pobednika i lavovskih maski koje su trebale da idu uz njega, u fontani. Međutim, kako se od fontane odustalo, došlo je do sporazuma između Beogradske opštine i Meštrovića da se izradi spomenik na Terazijama.
Ali odmah nakon što su počeli pripremni radovi na kopanju temelja i postavljanju spomenika, 1927. godine izbio je skandal, a Beograđani su bili protiv spomenika na Terazijama. Problem je bila njegova golotinja, ali i nedostatak srpskih obeležja -šajkače i opanaka. Povodom ove polemike oglasio se izjavom i autor koji je naveo da bi želeo da dovrši ceo projekat kako je sa početka zamišljeno, ali da mogu da ga postave gde žele (što je u suštini tačno, jer ga je on izrađivao za novac, pa ko ga kupi, realno ima prava i da ga postavi gde želi).
Tu je pored toga što je on nag, bila problem i njegova namrštenost, pa su svi bili podeljenih mišljenja – od gradskih dama, svešteništva, elite, umetnika…Bilo je onih koji su smatrali da je nag čovek na Terazijama skandal, dok su drugi govorili da je čak i Isus Hrist bio prikazivan nag u mnogim delima. Dalje je bila politička podeljenost, onih koji su se borili za srpski identitet u odnosu na one koji su promovisali jugoslovensku ideju. Polemika nikad nije bilo dosta na ovim prostorima, ali naš Pobednik ih je napravio najviše što jedan spomenik može.
Polemisalo se na najrazličitije načine, od niskih do vrlo duhovitih.
Tako su se u novinama šalili da Pobednika stave u bazen, kad je već go, pa čak i da se postavi gigantski stub, mnogo viši od onoga na kojem stoji danas, kako niko ne bi video da je go. I tako svi naivni i čedni, niko golog čoveka nije video. Da su mu i stavili šajkaču i opanke, i dalje bi bio go. A šta bi tek rekli svi oni italijanski i grčki gradovi prepuni golih sulptura.. Omladina Firence nije mnogo gora od drugih, sve one nage skulpture ih nisu iskvarile, čak štaviše dovode gomilu turista, i stvaraju gomilu novih radnih mesta.
Nakon dugih rasprava odlučeno je u beogradskoj Opštini da se spomenik ne postavi na Terazijama, već na platou Gornjeg grada Beogradske tvrđave, ali da goli, prednji deo spomenika, gleda na močvarnu stranu, preko reke Save (ovako je mnogo bolje, što nam je okrenuta zadnjica).
Kažu da je sa razlogom ovaj prednji deo okrenut ka Austriji 🙂
Ova odluka Opštine o mestu postavljanja Pobednika se poklopila sa završetkom radova na uređenju Savskog šetališta i Velikog stepeništa na Kalemegdanu, kao i godišnjice obeležavanja proboja Solunskog fronta. Upravo u spomen tog događaja 7. oktobra 1928. godine je svečano otvoren novi deo Savske aleje i otkriven spomenik Pobednik.
Spomenik Pobedniku je utvrđen za kulturno dobro 1992. godine.
Danas spomenik i plato ispod njega dnevno poseti više od 5.000 turista. Pobednik je najfotografisaniji i najpopularniji beogradski spomenik.
VESTI: Pobednik će biti restauriran u drugoj polovini 2019. godine, tako da neko vreme neće biti prisutan na Kalemegdanu.
Spomenik je postavljen 1928. godine, delimično na nasipu, pa se vrlo brzo nakrivio. Zbog toga je već obnavljan od 1989. do 1991, a 1996. godine su ojačani temelji. Ipak, ponovo je došlo do sleganja jednog dela temelja. Na njemu danas postoji više oštećenja, delimično od metaka i gelera, a kažu da je nagnut 30 cm. Oštećeno mu postolje, kao i sam spoj sa postamentom.
